Direct naar artikelinhoud
Opinie

Onbeschaamd pleidooi voor monetaire financiering

Centrale banken moeten de reële economie op-pompen door geld te lenen aan landen met een lage groei en een overschot op de betalingsbalans.

Somberheid overheerste op de jaarlijkse IMF vergadering in Washington. Op de foto: Bank of England gouverneur Mark Carney (R)Beeld afp

De stemming onder de financiële beleidsmakers van de wereld was somber tijdens de jaarlijkse vergadering van het IMF vorige week in Washington. Centrale bankiers erkenden dat ze niet bij machte waren de echte economie weer op gang te brengen.

Europese ministers werden bestookt met het verwijt dat het starre bezuinigingsbeleid in de eurozone de afgelopen jaren averechts heeft gewerkt. Maar een geloofwaardig alternatief was niet voorhanden. Tijd om out of the box te denken en enkele taboes bespreekbaar te maken.

Wat steeds duidelijker wordt, is dat de almaar voortkwakkelende economische malaise wordt veroorzaakt door een tekortschietende vraag. De koopkracht van werknemers groeit al vele jaren nauwelijks meer; de werkgelegenheid stagneert of loopt terug. Bedrijven voeren hun winsten op door op kosten te bezuinigen en investeren maar mondjesmaat. Overheden bezuinigen.

Zwaarder inzetten op export is de nieuwe versie van de 'beggar your neighbour policy' van de jaren dertig; ditmaal nog niet in de vorm van een devaluatiewedloop, maar van een loonmatigingswedloop.

Als het zo niet lukt, hoe dan wel?

Uitzicht op meer koopkracht van gepensioneerden

Om te beginnen moeten centrale banken stoppen met het pompen van steeds meer geld in het financiële systeem. Beleidsrentes dienen weer te worden verhoogd tot historisch normale niveaus. Dat dient wel zo behoedzaam te gebeuren dat de lucht geleidelijk uit de alweer tot zeepbelniveau opgelopen beurskoersen kan lopen.

Er is geen reden te verwachten dat de negatieve effecten daarvan op de reële economie groter zullen zijn dan de minieme positieve effecten van het veel te ruime beleid in de afgelopen jaren. Belangrijke voordelen zijn dat de dekkingsgraden van pensioenfondsen er door verbeteren, wat uitzicht biedt op meer koopkracht van gepensioneerden, en dat spaarders weer een behoorlijke beloning krijgen op hun tegoeden.

In plaats van de financiële sector op te pompen zouden centrale banken ertoe over moeten gaan de reële economie op te pompen door direct perpetuele leningen te verstrekken aan de overheden van landen waar de groei ondermaats is en de betalingsbalans een overschot vertoont.

Die kunnen daarmee tijdelijke uitgavenprogramma's en/of belastingverlagingen financieren. Door zo'n rechtstreekse aanpak van het vraagtekort kan worden volstaan met een veel kleinere financiële impuls. Door het positieve effect op de winstgevendheid van het binnenlandse bedrijfsleven zal de investeringslust en de bereidheid van banken om krediet te verlenen toenemen.

Een van de belangrijke voordelen is dat spaarders weer een behoorlijke beloning krijgen op hun tegoeden.
Er zijn goede redenen om de geloofsartikelen van de financiële kerk ter discussie te stellen.

Risicovrij beleggen bleek niet zonder risico's

In principe zouden de leningen renteloos verstrekt kunnen worden. Als er wel rente over wordt betaald resulteert dat in een hogere winst van de centrale bank, die vervolgens weer aan de overheid als enig aandeelhouder kan worden uitgekeerd. Daarom kunnen deze leningen bij de berekening van de economisch relevante staatsschuld buiten haken worden geplaatst.

In feite houd ik hiermee een onbeschaamd pleidooi voor monetaire financiering, wat gelijk staat aan een doodzonde in de financiële kerk, die mij vanaf heden tot hel en verdoemenis zal veroordelen. Er zijn echter twee goede redenen om de geloofsartikelen van deze kerk ter discussie te stellen. De eerste is dat het evangelie niet het beloofde heil heeft gebracht, maar wel de basis heeft gelegd voor veel financiële, economische en maatschappelijke instabiliteit.

De tweede is dat de wijze waarop het geloof de afgelopen jaren gepraktiseerd werd erop neerkwam dat niet overheden maar banken monetair gefinancierd werden. Doordat de ECB bijna gratis leningen verstrekte en president Draghi persoonlijk garandeerde dat lidstaten van de eurozone niet failliet zouden gaan werden banken in de zuidelijke lidstaten aangemoedigd risicovrij te beleggen in hoogrentende staatsobligaties van hun eigen land. 

De riante rentemarge die zij op die manier incasseerden kwam neer op een verkapte subsidie, waardoor zij hun balansen weer konden oppoetsen. Zulke subsidies, waarover beslist wordt door technocraten die geen verantwoording aan de politiek verschuldigd zijn, horen niet thuis in een economische orde waarin ook private banken alleen bestaansrecht hebben als zij hun eigen broek kunnen ophouden.

Misplaatste zorg

Een voorspelbaar bezwaar tegen mijn voorstel is dat politici nooit de discipline zullen kunnen opbrengen die nodig is om alleen een beroep op monetaire financiering te doen wanneer er voldoende garanties zijn dat daardoor de inflatie niet wordt opgejaagd en er geen buitenlandse schulden door ontstaan. Die zorg is misplaatst. 

Als politici er wel toe gebracht kunnen worden zich te houden aan Brusselse begrotingsnormen waar geen economische logica aan ten grondslag ligt, is er geen reden om aan te nemen dat zij zich niet kunnen houden aan normen waar wel een gezonde logica aan ten grondslag ligt.

Dat neemt niet weg dat ik besef dat mijn voorstel voorlopig geen schijn van kans heeft. Het hele in gewapend beton gegoten bouwwerk van budgetdiscipline dat in Brussel is opgetrokken zou ontmanteld moeten worden. Daaraan zijn de Europese politici nog lang niet toe. Maar dat bouwwerk vertoont al wel de eerste scheuren. 

De politieke situatie in een aantal lidstaten is zo onstabiel dat het hoogst onzeker is of de muntunie een nieuwe crisis overleeft. Dat moet zelfs voor de meest verstokte voorstanders van de euro aanleiding zijn na te denken over alternatieve overlevingsstrategieën.

Het hele in gewapend beton gegoten bouwwerk van budgetdiscipline dat in Brussel is opgetrokken zou ontmanteld moeten worden.