Polen richt z'n pijlen op Duitsland - al is het maar om de aandacht van zichzelf af te leiden

Polen beleeft een hete zomer, en niet alleen op de toeristische pleintjes van Krakau. In regeringskringen slaat de politieke thermometer momenteel door naar de stand roekeloos.

Kijkt u maar eens mee via zaprojektujpaszport.gov.pl naar de ontwerpfoto's voor het nieuwe Poolse paspoort. Dat moet in 2018 klaarliggen voor Piotr en Agnieszka, wanneer hun land 100 jaar onafhankelijkheid viert. Maar met twee van de historische prentjes is iets aan de hand: op de ene is een beroemde stadspoort te zien van Vilnius (Litouwen), op de ander een militaire begraafplaats in Lviv (Oekraïne). Nee hoor, haastten nationalistische Polen zich te zeggen: dit gaat over 'Wilno' en 'Lwów', steden die tot de Tweede Wereldoorlog deel uitmaakten van Polen. 'Alles wat in ons oostelijke grensgebied gebeurd is', zei minister Mariusz Blaszczak (Binnenlandse Zaken) op de radio, 'is deel van onze geschiedenis'.

Daar dachten de grensgebieden anders over. Uit de Oekraïense ambassade kwam stoom en Litouwen riep de Poolse afgezant op het matje. Weekblad Newsweek Polska repte van een provocatie. Want wat zou Warschau ervan vinden als Frankrijk aan de haal zou gaan met Chopin? Of Duitsland met, zeg, Gdansk (Danzig) of Wroclaw (Breslau)? Die vergelijking vond Blaszczak onterecht. 'Natuurlijk zouden we dan protest aantekenen. Het was Duitsland dat de Tweede Wereldoorlog begon.'

Alsof ruzie met twee buurlanden nog niet genoeg was, rakelde de Poolse regering monter nog een andere historische vete op. Duitsland moet over de brug komen met herstelbetalingen voor de Tweede Wereldoorlog, vindt Jaroslaw Kaczynski's regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). In het avondjournaal kregen honderdduizenden Polen breaking news opgediend. Onder in beeld: 'Duitsland moordde en plunderde.'

Het h-woord verleidde dagblad Rzeczpospolita tot een analyse van een kleine twee jaar PiS-diplomatie. Er vormt zich volgens de krant een doctrine: hoe slechter hoe beter. Hoe slechter de relaties met buurlanden, hoe beter het Poolse patriottisme in de diplomatie uit de verf komt. Eindelijk! Poland first. 'Opstaan van de knieën', heet dat in Kaczynski-taal, waaruit men in de Poolse huiskamers mag opmaken dat de vorige regering op de knieën door Europa strompelde, ja en amen prevelend tot Berlijn.

Waar het om gaat, ging Rzeczpospolita verder, is niet de vraag of herstelbetalingen gerechtvaardigd zijn. Daar valt volgens de auteur nog best een boom over op te zetten. Het is de manier waarop 'die maakt dat we nog geen pfennig van de Duitsers hoeven te verwachten, en die de betrekkingen met onze belangrijkste Europese bondgenoot dreigt te verpesten'. Nieuwsplatform Onet haalde Marcin Zoborowski van stal, specialist internationale betrekkingen. De laatste keer dat Polen zo weinig vrienden had, somberde Zoborowski, was in het interbellum, en we weten allemaal hoe dat afgelopen is. Kleine illustratie: de Franse president Macron komt eind deze maand voor het eerst naar Centraal-Europa. Polen is niet gevraagd, Tsjechië en Slowakije wel.

Wat Kaczynski probeert is volgens veel commentatoren duidelijk: de aandacht afleiden van de almaar groeiende kritiek uit Brussel en in eigen land. Voor dat doel, schrijft de oppositiegezinde krant Gazeta Wyborcza, is Duitsland als doelwit perfect gekozen.

Naar het geld kan Polen voorlopig trouwens fluiten. Een woordvoerder van Angela Merkel verwees naar een overeenkomst uit 1953, waarin de Poolse regering afstand deed van geldclaims. Kan best zijn, mopperde Warschau, maar dat was een illegitiem communistisch bewind zonder ruggegraat. PiS laat juristen uitzoeken hoe Polen daar volkenrechtelijk onderuit kan. Riemen vast voor het vervolg.

_{Jenne Jan Holtland is correspondent in Oost-Europa met standplaats Warschau.}